كم رجب سالروز میلاد امام محمد باقر(ع)، پیشوای مومنان در علم و آگاهی است؛ امام همامی كه با بهره گیری از گنجینه های ارزشمند دانش الهی الگویی شایسته و بی نظیر برای پیروان خویش در مسیر دستیابی به قله های بلند معرفت شد.
امام محمد باقر(ع) به عنوان پنجمین امام شیعیان در نخستین روز رجب 57 هجری قمری در مدینه متولد شد و خانه امام سجاد(ع) و فاطمه دختر امام حسن مجتبی(ع) را غرق در سرور و شادی كرد. ایشان را محمد نام نهادند. از لقب های بی شمار ایشان می توان به باقرالعلوم، شاكر، صابر و هادی اشاره كرد. كنیه این بزرگوار نیز ابوجعفر است.
دوره امامت پنجمین امام شیعیان پس از 95 هجري قمری همزمان با درگذشت امام زین العابدین(ع) به امر پروردگار آغاز شد و تا سال 114 هجری قمری به مدت 19سال و چند ماه ادامه داشت. پیشوایی و امامت امام محمد باقر(ع) امری بدیهی بود چرا كه از اوایل تاریخ اسلام روایت های بسیاری برای پیشوایی این بزرگوار وجود داشت به عنوان نمونه حضرت علی(ع) نیز در وصیت خویش از امام محمد باقر(ع) برای رهبری مسلمانان یاد كرده است و همچنین رسول خدا(ص) به جابر فرمودند: «امید آن است كه عمر طولانی كنی تا فرزندی از من را كه از نسل حسین(ع) است و محمد نام دارد، ببینی كه علم دین را میشكافد و تشریح میكند. وقتی او را ملاقات كردی، سلامم را به وی برسان.»
هنگامی كه ابوجعفر(ع) رسالت سنگین امامت را برعهده گرفت، نزدیك به یك سده از وفات پیامبر اسلام(ص) گذشته بود و مردم به دلیل سپری شدن زمان از احكام و عقاید اسلامی آگاهی درستی نداشتند. بنابراین تلاش هایی كه امویان بیش از نیم قرن برای ایجاد شبهه اعتقادی در مسلمانان انجام داده بودند نتیجه داده بود اما دیری نپایید امام پنجم شیعیان با دریای علم و دانش خود جامعه را از گام نهادن در مسیر ظلمت و تاریكی رهاند و به طرف نور و روشنایی رهنمود كرد. دانش امام باقر(ع) سرچشمه الهی داشت و به امر خالق یكتا با مخالفان دین به مبارزه برخاست.
امام پنجم جایگاه علمی والایی داشت و در بحث های علمی كه با دانشمندان انجام می داد همیشه یكه تاز میدان بود. «عبدالله بن عطاء مكی» كه در میان مردم از نظر علمی دارای جایگاه ویژه ای بود درباره دانش امام باقر(ع) گفت: هرگز دانشمندان را نزد كسی چنان حقیر و كوچك نیافتم كه نزد امام باقر(ع) یافتم.
این امام همام از نظر علم، دانش، پارسایی و فضیلت های انسانی بر همگان برتری داشت به گونه ای كه دشواری های علم و دانش را برای مردم جامعه آسان ساخت و گشاینده پیچیدگی های معارف زمان خویش شد. مردم آن روزگار با مشاهده درجه علمی و دانش الهی امام محمد باقر(ع) لقب باقرالعلوم را به وی دادند و شاعران در وصف ایشان مطالب بسیاری نوشته اند كه از جمله آنها می توان به ابوالأسود الدوئلی، فرزدق، كمیت، سید الحمیری، منصور نمری، ابو تمام، دیك الجن اشاره كرد. این شاعران در سروده هایشان همواره از فضیلت های امام پنجم تمجید می كردند. افزون بر آن، تاكنون فعالیت های پژوهشی و فرهنگی بسیاری در شرح زندگی امام محمد باقر(ع) انجام شده است و كتاب های زیادی به زبان های عربی، فارسی، اردو و تركی در وصف زندگینامه ایشان به چاپ رسیده است.
امامت امام باقر(ع) همزمان با خلافت حاكمانی چون ولید بن یزید، سلیمان و عمر بن عبد العزیز، یزید بن عبد الملك و برادرش، هشام، ولید بن یزید و برادرش ابراهیم بود. امام محمد باقر(ع) در زمانی می زیست كه ظلم و ستم امویان و استفاده ناحق از بیت المال مسلمانان به اوج خود رسیده بود. این اختناق به حدی رسیده بود كه خلفای وقت از علنی ساختن دشمنی خویش با خاندان حضرت محمد(ص) هیچ واهمه ای نداشتند و حتی اقدام به حذف نام آنان از دیوان بیت المال كردند.
امام محمدباقر(ع) سرانجام پس از سال ها تلاش در راه مبارزه با طاغوت زمان و تببین و گسترش آموزه های اسلامی در هفتم ذیحجه 114هجری قمری در 57 سالگی در زادگاه خود به دستور هشام بن عبدالملك مسموم شد و به شهادت رسید. پیكر این امام بزرگوار در آرامگاه بقیع به خاك سپرده شد.